فهرست علائم اختصاری
پیشگفتار
دیباچه
مقدمه
فصل نخست: ساختار و بایسته‌های تحقق عدالت کیفری بین‌المللی
مبحث نخست: عدالت کیفری بین‌المللی؛ مفاهیم و اهداف
گفتار نخست: مفهوم عدالت کیفری بین‌المللی
بند نخست: مفهوم بی‌کیفری
بند دوم: بی‌کیفری و معافیت از مجازات
بند سوم: پیشینه هنجاری مفهوم مبارزه با بی‌کیفری در حقوق بین‌الملل
بند چهارم: چیستی مجازات در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی
4-1. مبانی مجازات
4-1-1. سزادهی
4-1-2. بازدارندگی
4-1-3. توان‌گیری
4-1-4. بازپروری
4-1-5. عدالت ترمیمی
الف. تعریف عدالت ترمیمی
ب. اقدامات بین‌المللی برای ترویج عدالت ترمیمی
1. سازمان ملل متحد
2. جوامع اروپایی
4-2. دیدگاه‌های نظری در رابطه با کارایی مجازات در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی
گفتار دوم: رویکرد دادگاه‌های کیفری بین‌المللی نسبت به اهداف مجازات
بند اول: رویه قضایی نورنبرگ و توکیو؛ سزاگرایی صرف
1-1. اهمیت نورنبرگ
1-2. دیدگاه دادگاه نسبت به مجازات
بند دوم: رویه دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی
2-1. دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگسلاوی پیشین
2-1-1. اصول راهنما در رابطه با تعیین مجازات
2-1-2. رویکرد عام «دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی» نسبت به مجازات
الف ـ سزادهی و بازدارندگی
ب ـ تفاوت بنیادین سزادهی و انتقام
ج ـ رویکرد اصلاحی
د ـ توان‌گیری
ه ـ جبران خسارت
2-1-3. رویکرد خاص دادگاه نسبت به اهداف مجازات: صلح و سازش
2-2. «دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا»
2-2-1. اصول راهنما در رابطه با تعیین مجازات
2-2-2. رویکرد عام دادگاه نسبت به اهداف مجازات
الف ـ سزادهی و بازدارندگی
ب ـ رویکرد اصلاحی
ج ـ جبران خسارت
2-2-3. رویکرد خاص نسبت اهداف مجازات
بند سوم: دادگاه‌های مختلط
3-1. «دادگاه ویژه سیرالئون»
3-1-1. رویکرد دادگاه نسبت به اهداف مجازات
الف ـ اصول راهنما
ب ـ سزادهی و بازدارندگی
ج ـ رویکرد اصلاحی
د ـ تمرکز دادگاه بر رویکرد سزاگرایانه
ه ـ جبران خسارت
3-2. «شعب فوق‌العاده کامبوج»: دیرهنگام‌ترین دادگاه کیفری بین‌المللی با رویکرد سزادهی و ترمیمی
3-2-1. رویکرد دادگاه نسبت به مجازات
الف ـ رویکرد سزاگرایانه و بازدارندگی
ب ـ جبران خسارت
بند چهارم: دیوان کیفری بین‌المللی
4-1. اهداف کلاسیک مجازات
4-1-1. نقش مقدمه در بیان اهداف
4-2. رویه قضایی دیوان
الف ـ پرونده توماس لوبانگا دیلو
ب ـ پرونده جرمن کاتانگا
ج ـ پرونده احمدالفقی المهدی
د ـ پرونده ژین پی یر بمبا گمبو
4-3. رویکردهای نوین؛ جبران خسارت و عدالت ترمیمی
4-3-1. پیشینه حقوق بزه‌دیدگان
الف ـ رویه قضایی بین‌المللی
ب ـ طرح موضوع در کمیسیون حقوق بین‌الملل
ج ـ کمیته مقدماتی
د ـ کنفرانس دیپلماتیک رم
4-3-2. رژیم حقوقی حاکم بر جبران خسارت در دیوان
الف ـ رویکردهای متمایز در جبران خسارت
ب ـ عدالت ترمیمی در دیوان؟
4-3-3. جبران خسارت ازطریق صندوق امانی
4-3-4. ارزیابی نظام حاکم جبران خسارت در دیوان
مبحث دوم: بایسته‌های تحقق عدالت کیفری بین‌المللی
گفتار نخست: بایسته‌های سازمانی
بند نخست: نقش شورای امنیت سازمان ملل متحد
1-1. ایجاد دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی و مبنای قانونی آن
الف ـ دیدگاه دولت‌ها
ب ـ ایرادات صلاحیتی مطرح‌شده از ناحیه متهمین
ج ـ وصف بین‌المللی دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی
1-2. تشکیل دادگاه‌های کیفری بر مبنای مأموریت‌های خاص شورای امنیت
1-2-1. دادگاه کوزوو
الف ـ پیشینه تشکیل دادگاه کوزوو
ب ـ صلاحیت سیستم قضایی کوزوو برای رسیدگی به جرایم مهم
1-2-2. هیئت‌های ویژه برای جرایم مهم تیمور شرقی
الف ـ پیشینه دادگاه
ب ـ وظایف مأموریت انتقالی
1-2-3. مبنای حقوقی تشکیل دادگاه‌های مأموریت‌محور
1-2-4. توصیف دادگاه‌های مأموریت‌محور در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی
بند دوم: نقش دبیرکل
2-1. «دادگاه ویژه سیرالئون»؛ جلوه‌ای خاص از نقش حقوقی دبیرکل
2-1-1. مبنای حقوقی دادگاه
2-1-2. نقش شورای امنیت
2-1-3. ایراد مطرح‌شده از سوی متهمین
2-2. نقش دبیر کل در رابطه با «شعب فوق‌العاده کامبوج»
بند سوم: اقدامات منطقه‌ای
3-1. رویکرد کشورهای آفریقایی نسبت به سیستم عدالت کیفری بین‌المللی
3-2. شعب فوق‌العاده سنگال
الف ـ طرح دعوا در محاکم بلژیک
ب ـ اعلام شکایت در کمیته ضدشکنجه
ج ـ اعتراض متهم به اصلاحات قانونی در دیوان دادگستری اکوواس تصمیم اتحادیه اروپا
د ـ طرح دعوا در دیوان بین‌المللی دادگستری
3-3. ماهیت دادگاه
بند چهارم: نقش دولت‌ها
بند پنجم: تکثر در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی
5-1. مفهوم تکثر
5-2. تکثر در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی
گفتار دوم: بایسته‌های هنجاری
بند نخست: دکترین عدالت مطلق
1-1. امکان توسل به اصل قانونی بودن توسط دادگاه‌ها نظامی بین‌المللی
1-1-1. ایراد به تفاسیر دادگاه
1-1-2. تفاوت برداشت از اسناد دادگاه
بند دوم: قابلیت اعمال دکترین قانونی بودن مطلق در حقوق کیفری بین‌المللی
بند سوم: منابع دکترین قانونی بودن مطلق
3-1. معاهدات بین‌المللی
3-2. عرف بین‌المللی
ج ـ اصول کلی حقوقی
3-4. قاعده آمره
بند چهارم: اصل قانونی بودن مجازات
فصل دوم: موانع حقوقی تحقق عدالت کیفری بین‌المللی
مبحث نخست: موانع صلاحیتی
گفتار نخست: بایسته‌های اعمال صلاحیت تکمیلی
بند نخست: پیوند بین دولت ذی‌صلاح و پیش‌شرط‌های اعمال صلاحیت
1-1. شناسایی دولت ذی‌صلاح
1-2. وضعیت حقوقی اقدامات دولت فاقد صلاحیت
بند دوم: عدم‌ِانجام رسیدگی حقیقی توسط دولت‌ها
2-1. عدم‌ِاقدام به‌عنوان یک ضابطه اولیه در قابلیت پذیرش
2-1-1. عفو و عدم‌ِتعقیب کیفری
2-1-2. دیدگاه اساسنامه رم درخصوص عفو
2-2. مفهوم حقیقی بودن رسیدگی
بند سوم: اعتبار امر مختومه
3-1. کارکرد اصل اعتبار امر مختومه در اساسنامه دیوان
3-2. تبیین مفهوم رفتار
3-3. مرحله رسیدگی قابل‌ِاستناد
بند چهارم: آستانه اهمیت
4-1. مفهوم اهمیت
4-2. رویه دیوان کیفری بین‌المللی
4-2-1. مرحله اول؛ نبود معیار و ضابطه مشخص
الف. بهره‌مندی دیوان از قواعد تفسیری حقوق معاهدات بین‌الملل
ب. تصمیم شعبه تجدیدنظر در پرتو تفسیر موضوع
ج. راهبرد تعقیبی دفتر دادستانی مصوب 2006
4-2-2. پیش‌بینی ضوابط و معیارها
4-2-3. رویه قضایی دیوان در تبیین مفهوم اهمیت و شدت جرم
الف. بهره‌مندی شعبه مقدماتی از دکترین حقوقی
ب. تصمیم شعبه مقدماتی در پرتو ضوابط دفتر دادستان و رویه قضایی
2. آستانه اهمیت در پرتو بررسی وضعیت‌ها
بند پنجم: عدم‌ِتمایل
5-1. مفهوم عدم‌ِتمایل
5-2. دادرسی منصفانه و عدم‌ِتمایل
5-3. ضوابط عدم‌ِتمایل
الف ـ ضابطه نخست
ب ـ ضابطه دوم
ج ـ ضابطه سوم
بند ششم: عدم‌ِتوانایی
6-1. تبیین مفهوم ناتوانی
6-2. خودارجاعی
6-2-1. ایراد اساسی در رابطه با خودارجاعی
6-3. دولت‌های ناتوان
6-3-1. وضعیت دولت‌های ناتوان در ارتباط با عدالت کیفری بین‌المللی
بند هفتم: ارزیابی صلاحیت تکمیلی
بند هشتم: تکمیلی بودن مثبت
گفتار دوم: صلاحیت محدود دیگر دادگاه‌های کیفری بین‌المللی
بند نخست: صلاحیت مکانی دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی
1-1. ضرورت عضویت جمهوری‌های یوگسلاوی پیشین در سازمان ملل
1-2. محدوده قلمرو مکانی و آثار آن
بند دوم: صلاحیت زمانی دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی
2-1. ایرادات مبتنی‌بر صلاحیت زمانی در رویه دادگاه
بند سوم: صلاحیت مکانی دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا
بند چهارم: صلاحیت زمانی دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا
4-1. ایرادات مبتنی‌بر صلاحیت زمانی در رویه دادگاه
بند پنجم: استراتژی اتمام و مکانیسم‌های محلی
5-1. ظهور مفهوم استراتژی اتمام
5-2. اقدامات ملی در راستای استراتژی اتمام
5-3. مکانیسم‌های محلی و نقش شورای امنیت
بند ششم ـ دادگاه ویژه سیرالئون
6-1. عفو اعطایی در رابطه با صلاحیت زمانی دادگاه
6-2. ماهیت و کارکرد مکانیسم جایگزین
بند هفتم: شعب فوق‌العاده کامبوج
مبحث دوم: کاستی‌های اثباتی و اجرایی
گفتار نخست: کاستی‌های اثباتی سیستم دادرسی کیفری بین‌المللی
بند نخست: اثبات جرایم مهم بین‌المللی
1-1. مفهوم اثبات
1-2. فرض بی‌گناهی متهم
بند دوم: ضابطه اثبات
بند سوم: رویکرد لیبرال نسبت به پذیرش دلایل
3-1. تفسیر موسع از دلیل
3-2. کنترل رویکرد موسع نسبت به دلایل
بند چهارم: اتکای دادرسی‌های کیفری بین‌المللی به شهادت شهود
بند پنجم: محدودیت‌های دسترسی به شهود مؤثر
5-1. خبرنگاران جنگی
5-2. کارکنان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ
بند ششم: آسیب‌شناسی شهادت شهود
6-1. ایرادات ترجمه‌ای
6-2. وابستگی شهود
6-3. فراموشی شهود
6-4. لزوم بازنگری در نحوه استناد و نوع دلایل
گفتار دوم: کاستی‌های اجرایی
بند نخست: مفهوم همکاری دولت‌ها در حقوق بین‌الملل
بند دوم: ضرورت همکاری دولت‌ها
بند سوم: مدل همکاری در دادگاه‌های نظامی بین‌المللی
بند چهارم: مدل همکاری در دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی
4-1. «دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی»
4-1-1. ضرورت تصویب قانون داخلی
4-1-2. موافقت‌نامه صلح دیتون
4-1-3. وضعیت همکاری دولت‌ها با دادگاه
الف ـ بوسنی و هرزگوین
ب ـ جمهوری صرب بوسنی
ج ـ جمهوری کرواسی
د ـ جمهوری فدرال یوگسلاوی
ه ـ صربستان و مونته‌نگرو
4-1-4. ضمانت اجرای عدم‌ِهمکاری
4-2. «دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا»
4-2-1. ضرورت تصویب قوانین داخلی
4-2-2. وضعیت همکاری دولت‌های همسایه رواندا
4-2-3. وضعیت همکاری دولت رواندا
بند پنجم: مدل همکاری در «دیوان کیفری بین‌المللی»
5-1. تعهد دولت‌های عضو
5-1-1. مفهوم اصل نسبی بودن تعهدات
5-1-2. مفهوم همکاری کامل
5-2. تعویق همکاری
5-3. تعهد دولت‌های غیرعضو
5-3-1. همکاری دولت‌های غیر عضو درموارد ارجاع شورای امنیت
5-3-2. مدل همکاری درصورت ارجاع شورای امنیت
5-3-3. همکاری بر مبنای کنوانسیون منع و مجازات ژنوساید
5-4. ضمانت اجرای عدم‌انجام درخواست‌های دیوان
5-4-1. مصادیق عدم‌همکاری با دیوان
5-4-2. اقدامات خاص مجمع دولت‌های عضو
بند ششم: مصونیت
6-1. مصونیت در حقوق کیفری بین‌المللی
6-2. مصونیت در برابر دادگاه‌های کیفری بین‌المللی
6-3. پیشینه مصونیت در رابطه با جرایم مهم بین‌المللی
6-3-1. دادگاه‌های نظامی بین‌المللی
6-3-2. دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی
6-3-3. دادگاه‌های مختلط
6-3-3-1. دادگاه ویژه سیرالئون
6-3-3-2 «شعب فوق‌العاده کامبوج»
6-4. وضعیت خاص مصونیت در دیوان کیفری بین‌المللی
6-4-1. رویکرد دیوان نسبت به مسئله مصونیت
6-4-2. همکاری در رابطه با انصراف از مصونیت
6-4-3. نقش ارجاع شورای امنیت در لغو مصونیت
فصل سوم: موانع فراحقوقی تحقق عدالت کیفری بین‌المللی
مبحث نخست: موانع سیاسی تحقق عدالت کیفری بین‌المللی
گفتار نخست: شورای امنیت
بند نخست: پیوند صلح و عدالت
1-1. صلح در تقابل با عدالت
1-2. صلح ازطریق عدالت
بند دوم: ارجاع وضعیت به دیوان از ناحیه شورای امنیت
2-1. مفهوم وضعیت
2-1-1. تفاوت مفهوم وضعیت در منشور سازمان ملل و اساسنامه رم
2-1-2. رویه قضایی دیوان در رابطه با مفهوم وضعیت
2-2. لزوم رعایت چهارچوب اساسنامه رم در رابطه با ارجاع شورای امنیت
2-3. لزوم ارجاع شورای امنیت در چهارچوب فصل هفتم منشور
2-3-1. استثنائات ارجاع شورای امنیت
2-4. استانداردهای دوگانه شورای امنیت
2-4-1. وضعیت ارجاع سوریه
2-4-2. دورنمای ارجاع وضعیت‌ها توسط شورای امنیت
بند سوم: تعویق رسیدگی دیوان توسط شورای امنیت
3-1. فلسفه اختیار شورای امنیت در تعویق تحقیق و تعقیب
3-2. شرایط موردنظر جهت تصمیم‌گیری شورای امنیت
3-2-1. شرط ماهوی
3-2-2. شرط شکلی
3-3. وضعیت حقوقی اقدامات، در مرحله تعلیق رسیدگی
3-4. لزوم تبعیت از درخواست شورای امنیت
3-5. رویکرد شورای امنیت در اعمال ماده 16 اساسنامه
بند چهارم: نقش شورای امنیت در رابطه با جرم تجاوز
4-1. مبانی حقوقی اختیار شورای امنیت در رابطه با جرم تجاوز
4-1-1. دامنه اختیارات شورای امنیت به‌موجب ماده 15 مکرر دوم اساسنامه
4-1-2. نحوه ارجاع شورای امنیت
4-1-3. دامنه اختیارات شورای امنیت به‌موجب ماده 15 مکرر اساسنامه
4-2. شرایط اعمال اختیارات شورای امنیت در رابطه با جرم تجاوز
گفتار دوم: نقش دولت‌ها
بند نخست: ایالات‌متحده
1-1. رویکرد ایالات‌ متحده نسبت به دیوان
1-1-1. اقدامات خاص ایالات‌متحده علیه دیوان
1-1-1-1. قانون حمایت از نیروهای نظامی آمریکا (ASPA)
الف ـ اقدامات ممنوع‌کننده
ب ـ اقدامات محدودکننده
ج ـ استثنائات قانونی
1-1-1-2. موافقت‌نامه‌های مصونیتی دوجانبه (BIA)
الف ـ اعتبار حقوقی موافقت‌نامه‌های مصونیتی دوجانبه
1- هماهنگی موافقت‌نامه‌های مصونیتی با تعهد دولت‌های عضو
2- ایرادات موافقت‌نامه‌های مصونیتی
ب ـ ماهیت حقوقی موافقت‌نامه‌های مصونیتی
بند دوم: دیدگاه دولت چین نسبت به دیوان
2-1. نقش چین در فرایند سیستم عدالت کیفری بین‌المللی
2-2. دلایل مخالفت چین نسبت به دیوان
2-2-1. دلایل حقوقی
الف ـ صلاحیت
ب ـ تقسیم‌بندی جرایم مشمول صلاحیت دیوان
2-2-2. دلایل سیاسی
بند سوم: دیدگاه دولت روسیه نسبت به دیوان
3-1. نقش روسیه در فرایند عدالت کیفری بین‌المللی
3-2. دلایل عدم‌ِهمراهی روسیه با دیوان
الف ـ وضعیت گرجستان
ب ـ وضعیت اوکراین
بند چهارم: رویکرد کشورهای آفریقایی نسبت به دیوان
4-1. رابطه دیوان و کشورهای آفریقایی
4-2. اقدامات کشورهای آفریقایی، در عدم‌همکاری با دیوان
4-2-1. ایجاد دیوان جایگزین برای «دیوان کیفری بین‌المللی»
الف ـ دیوان کیفری آفریقایی
ب ـ وضعیت حقوقی دیوان کیفری آفریقایی در ارتباط با «دیوان کیفری بین‌المللی»
4-2-2. انصراف از عضویت در دیوان
الف ـ وضعیت انصراف کشورهایی آفریقایی
ب ـ اثر خروج از دیوان در رابطه با جرایم ارتکابی
ج ـ اقدام سازمان‌یافته برای خروج از دیوان
مبحث دوم: عامل اقتصادی
گفتار نخست: نقش بودجه در ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی
بند نخست: تعریف بودجه سازمان بین‌المللی
بند دوم: ضرورت تدوین بودجه در سازمان‌های بین‌المللی
بند سوم: ضوابط حاکم بر تعیین بودجه
3-1. ضمانت اجراء عدم‌ِپرداخت بودجه مقرر
3-2. مشارکت داوطلبانه
بند چهارم: نقش دولت‌های مهم در تأمین بودجه سازمان‌های بین‌المللی
گفتار دوم: نقش بودجه در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی
بند نخست: دادگاه‌های نظامی نورنبرگ و توکیو
1-1. نقش دُول مغلوب در تأمین بودجه
1-2. نقش ایالات‌متحده در تأمین بودجه دادگاه
1-3. ارزیابی نهایی بودجه دادگاه
بند دوم: دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی
2-1. «دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی»
2-1-1. کمک‌های داوطلبانه
2-1-2. کاستی‌های بودجه‌ای
2-2. «دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا»
بند سوم: دادگاه‌های کیفری مختلط
3-1. «دادگاه ویژه سیرالئون»
3-1-1. اختصاص بودجه دادگاه
3-1-2. کاستی‌ها و موانع بودجه‌ای
3-2. شعب فوق‌العاده کامبوج
3-2-1. طراحی بودجه دادگاه
3-2-2. کاستی‌های بودجه‌ای
بند چهارم: «دیوان کیفری بین‌المللی»
4-1. پیشینه طراحی بودجه
4-2. نحوه طراحی و تصویب بودجه دیوان
4-2-1. کمیته بودجه و تأمین مالی
4-2-2. کاهش ضریب ریسک در پیش‌بینی بودجه
4-2-3. مجمع دولت‌های عضو
4-2-4. سهم دولت‌های عضو
الف ـ مدل تعیین سهمیه‌های مقرر
ب ـ معایب تبعیت از مدل سازمان ملل
ج- ضمانت اجرای عدم‌ِپرداخت سهمیه
4-3. امکان پرداخت‌های داوطلبانه
4-4. رابطه دیوان و سازمان ملل متحد
4-4-1. رابطه مالی دیوان و سازمان ملل متحد
4-4-2. وضعیت ارجاعات شورای امنیت
الف ـ وضعیت موجود
ب ـ ضمانت اجرای عدم‌ِپرداخت سهمیه سازمان ملل
نتیجه‌گیری
منابع و مأخذ