سخن ناشر

فهرست اجمالی مطالب

تکمله‌ای بر عبارتی به سه روایت

حق بنیادین مشاركتِ مردم

پیشگفتار: مشارکت در میانة حق ـ تکلیف  (دو چهرة حقانی ـ تکلیفی مشارکت)

مقدّمه و ساختار پژوهش

1. بیانِ مسئلۀ پژوهش
2. اهمیت و بایستگی پژوهش
3. اهداف پژوهش
4. پرسش‌های پژوهش
5. مفروض‌های پژوهش
6. فرضیه‌های پژوهش
7. ادبیات و پیشینۀ پژوهش

الف) مفهوم‌ها

ب) پیشینۀ پژوهش

8. روشِ پژوهش و گردآوری داده‌ها
9. سازمان‌دهی پژوهش

بخش نخست: سیری در اندیشه و پیشینۀ حقِّ مشارکت

فصل اول: چیستی مشارکت (سیری در معانی و برداشت ها از حق مشارکت)

طرح بحث

1-1. معناشناسی مشارکت

1-1-1. معانی ادبی ـ فرهنگ‌نامه‌ای

1-1-2. معانی اصطلاحی ـ پژوهش‌نامه‌ای

1-1-3. تحلیل معانی

1-2. مفهوم ‌شناسی مشارکت

1-2-1. مفهومِ عام مشارکت

1-2-2. مفهومِ خاص مشارکت

الف) مشارکت سیاسی

1. دیدگاهِ وربا و نای
2. دیدگاه برادول و کانوی
3. دیدگاه برگستروم و مهروترا
4. دیدگاه کامل آل‌سید و دمیتروفکا
5. دیدگاه واکاری و اولسون
6. دیدگاه برادی
7. دیدگاه برلین

ب) دیگر گونه های مشارکت

1. مشارکت اقتصادی
2. مشارکت اجتماعی
3. مشارکت فرهنگی
4. مدیریت مشارکتی

فصل دوم: خاستگاه مشارکت (سیری در مبانی و پندارها پیرامون حق مشارکت)

طرح بحث

2-1. در تفکر غرب

2-1-1. مشارکت در یونان متقدّم

2-1-2. مشارکت در یونان متأخر

2-1-3. روم

2-3. اروپای دوره میانه

2-1-4. اروپای دوران جدید

2-1-5. افق آیندۀ مشارکت

2-2. در ساحت اندیشه اسلام

2-2-1. بازتاب مشارکت در منابع اسلامی

الف) منبع قدسی قرآن

ب) سنّت نبوی

2-2-2. مشارکت در آرای اسلامی

الف) آرای شیعیان

1. نهج حضرت علی (ع)
2. متفکران شیعی

– ابن مسکویه

– علامه محمدحسین نائینی

– علامه محمدحسین طباطبایى

– شهید محمدباقر صدر

– علامه محمدتقى جعفرى

ب) آرای اهل سنّت

فصل سوم: جایگاه حقوقی مشارکت  (سیری در هنجارهای ناظر بر حق مشارکت)

1-3. بازتاب مشارکت در قوانین داخلی

الف) سوابقی از حق مشارکت مردم در نخستین تجربه قانون اساسی

ب) مشارکت مردم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

1. بند هشتمِ اصل سوم
2. اصل ششم

3.اصل هفتم

4. اصل هشتم
5. اصل چهل و سوم
6. اصل پنجاه و ششم

7.اصل پنجاه و نهم

8. اصل یکصدم

ج) مشارکت در سایر اسناد حقوقی

1. مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام

2- 3- قوانین توسعه

1-2-3- قانون چهارم توسعه

2-2-3- قانون پنجم توسعه

3-2-3- قانون ششم توسعه

4-2-3- قانون هفتم توسعه

3-3- بازتاب مشارکت در اسناد بین‌المللی

الف) نخستین اسناد

ب) اعلامیۀ جهانی حقوق بشر 1948

ج) میثاق‌های بین‌المللی

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از بخش نخست

بخش دوم: نقش (تعهد) دولت در فرایند مشارکت‌پذیری

فصل اول: در قلمرو آموزش (فرهنگ سازی)

1. فرهنگ‌سازی تک‌قطبی
2. فرهنگ‌سازی مشارکتی

1-1. آموزش سیاسی ـ مدنی شهروندان

1-1-1. گردآوری داده‌ها

1-1-2. طبقه‌بندی داده‌ها

1-1-3. تحلیل داده‌ها

1-1-4. ترتیب‌بندی اولویت‌ها

1-1-5. سیاست‌گذاری

1-2. جامعه‌پذیری شهروندان

1-2-1. جِهت‌گیری‌های سیاسی

1-2-2. ایجاد شخصیت و هویت مشارکت‌پذیر در افراد

1-3. ظرفیت‌سازی شهروندان

1-3-1. ارتقای کمّی ظرفیت‌ها

الف) افزایش تعداد مشارکت‌کنندگان

ب) ایجاد انگیزش عمومی

1-3-2. ارتقای کیفی ظرفیت‌ها

الف) توانمندسازی شهروندی

ب) خودمدیریتی

فصل دوم: در قلمرو بازار (آزادگذاری)

2-1. پیش‌شرط‌های مشارکت‌پذیری اقتصادی

2-1-1. ایجاد بازار آزاد

2-1-2. تضمین حق‌های بنیادین اقتصادی

الف) حق آزادی اقتصادی

ب) حق گزینش و تولید اقتصادی

ج) حق اعتراض به سیاست‌گذاری‌های اقتصادی

د) حق سیاست‌گذاری اقتصادی

2-1-3. کوچک‌سازی دولت

2-2. شیوه‌های مشارکت‌پذیری اقتصادی

2-2-1. مشارکت‌پذیری ِکارآفرینانه

2-2-2. مشارکت‌پذیری با ایجادِ آزادی پایدار

2-2-3. مشارکت‌پذیری از راه نظم خودانگیخته

فصل سوم: در قلمرو سیاست (تشکل‌گرایی)

3-1. رویکرد توسعه‌ گرا در مشارکت‌پذیری

3-1-1. شاخص‌های توسعۀ مشارکت سیاسی

3-1-2. زمینه های توسعۀ مشارکت سیاسی

الف) انتخابی بودن نهادهای سیاسی

ب) نظارت مردم بر نهادهای سیاسی

ج) شفافیت اطلاعاتی و ضمانت پایداری آن

3-1-3. موجبات توسعۀ مشارکت سیاسی

الف) باسوادی مردم

ب) پیشرفت دانش و فناوری

ج) به وجود آمدن نخبگان پیشرو

3-1-4. بازدارنده‌های مشارکت‌پذیری

الف) خشونت سیاسی در جامعه

ب) فقدان اراده مشارکت‌پذیر دولت

ج) وجود شکاف بین دولت و مردم

د‍) فقدان پاسخگویی دولت

ه) فقدان رویکرد تساهل‌گرا

و) تک‌حزبی بودن دولت

ز) مشارکت‌پذیری منشوری

ح) وجود فساد متأثر از قدرت متمرکز

3-2. رویکرد تحزب‌گرا در مشارکت‌پذیری

3-2-1. ارتقای مشارکت سیاسی

3-2-2. ایجاد ارتباط متقابل بین دولت و مردم

3-2-3. آموزش شهروندان به منظور افزایش مشارکت

3-2-4. کاهش نزاع‌های قومی

3-2-5. افزایش جامعه‌پذیری سیاسی

3-2-6. جذب قومیت‌ها و ملت‌سازی

3-2-7. ارتقای مشروعیت نظام سیاسی

3-3. رویکرد سامانگرا در مشارکت‌پذیری

3-3-1. نقش افکار عمومی

3-3-2. گروه‌های مؤثر در قدرت

الف) گروه ذی‌نفع

ب) گروه ذی‌نفوذ

3-4. رویکرد رسانه‌‌گرا در مشارکت‌پذیری

3-4-1. رسانه‌های جمعی آزاد

3-4-2. انحصارزدایی رسانه‌ای

3-5. رویکرد مردم‌نهاد در مشارکت‌پذیری

3-5-1. پیشینۀ تشکل‌های مردم‌نهاد در ایران

3-5-2. طرح تشکیل سازمان‌های مردم‌نهاد

الف ـ غیرانتفاعی بودن

ب ـ نداشتن وابستگی سازمانی به دولت

ج ـ داوطلبانه بودن

د ـ  برخورداری از شخصیت حقوقی

ه ـ  مدیریت دموکراتیک

و ـ خودگردانی

ز ـ غیر سیاسی بودن

3-5-3. طبقه‌بندی سازمان‌های مردم‌نهاد

3-5-4. مزایا و توجیه سازمان‌های مردم‌نهاد

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری بخش دوم

بخش سوم: بازتاب نقش مردم در الگوی دولت مشارکت‌پذیر

فصل اول: نظریه‌های راهبر دولت مشارکت‌پذیر

طرح بحث

1-1. نظریه حق تعیین سرنوشت

الف) عقل

ب) اختیار

ج) ادعا

د) مسؤولیت/ تعهد

1-2. نظریۀ حق حاکمیت مردم

الف) الگوی حاکمیتِ نمایندگی مردم

ب) الگوی حاکمیت مشارکتی مردم

ج) الگوی حاکمیت مشورتی مردم

د) الگوی حاکمیت گفتگویی مردم

فصل دوم: گفتمان‌های سازندۀ دولت مشارکت‌پذیر

2-1. گفتمان دستورگرایی

الف) شرط محدودیت قدرت

ب) شرط قانون‌مندی دولت

2-2. گفتمان قراردادگرایی

الف) رویکرد هابز

ب) رویکرد لاک

ج) رویکرد روسو

د) رویکرد راولز

2-3. گفتمان به ‌زمام‌داری

الف) مشارکت‌پذیری

ب) پاسخگویی

ج) شفافیت مداری

د) مسؤولیت‌پذیری

ه‍‌) اثربخشی و کارآمدی

فصل سوم: ارزش های حاکم بر دولت مشارکت‌پذیر

3-1. حق‌های بنیادین مشارکت

الف) آزادی در مشارکت

ب) برابری در مشارکت

1. مفاهیم دوگانۀ برابری
2. چهار سنخ برابری
3. ایدۀ مشارکت برابر

3-2. سایر حق‌های مشارکت

الف) حق مخالفت

ب) حق همه‌پرسی

ج) حق ابتکار عام

د) حق گزینش‌گری

ه‍) حق ادارۀ همگانی

فصل چهارم: بایسته‌های نقش‌آفرینی و مشارکت‌جویی مردم

4-1. اطلاع‌رسانی

4-2. ادغام‌سازی

الف) اکثریت‌مداری

ب) توجه به اقلیت‌ها

4-3. تعامل‌گرایی

الف) تعاملِ تدریجی

ب)‌ تعاملِ تکوینی

4-4. تمرکز‌زدایی

الف) کاهشِ تصدی

ب) قدرتِ شهروندی

4-5. نقدپذیری

4-6. برگزاری انتخاباتِ آزاد، منصفانه و پیاپی

الف) شرایط برگزاری انتخابات آزاد

ب) اصول بنیادین انتخابات

1. اصل آزادی در گزینش
2. اصل سلامت درگزینش
3. اصل انصاف و عدالت در گزینش

4-7. چندگانگی سیاسی

4-8. تأمین منافعِ اکثریت و اقلیت

4-9. توزیع خردمندانۀ قدرت

4-10. تصمیم‌سازی مشارکتی

الف) ساختار تصمیم‌گیری مشارکتی

ب) آثار تصمیم‌گیری مشارکتی

1) پرهیز از خودمحوری

2) تعهد و صداقت دولت

3) برقراری نظام اطلاعات باز و دوجانبه

4) ایجاد فرصت‌های مساوی

5) اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی

4-11. تکریم حقوق مدنی و سیاسی

4-12. نظارت شهروندی

الف) ضرورت نظارت شهروندان

ب) ساز وکار نظارت همگانی

فصل پنجم: انعکاس رفتار دولت در کیفیّت مشارکت‌ مردم

5-1. مشارکت منفعلانۀ مردم

5-2. مشارکت حداقلی مردم

5-3. مشارکت فعالانه مردم

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری بخش سوم

نتیجه‌گیری فرجامین و پیش‌‌نهادها

1. مشارکت‌پذیری همچون ضرورتی اجتماعی ـ سیاسی
2. آثار مشارکت‌‌ناپذیری مردم
3. نقش اثر بخش دولت و مردم در مشارکت‌پذیری

کتابنامه

الف) منابع فارسی

ب) منابع خارجی

نمایه