سخن ناشر پیشگفتار چاپ اول پیشگفتار چاپ دوم پیشگفتار چاپ سوم گفتار مقدماتی: مفهوم و پیشینه‌ «مسئولیت بینالمللی» 1. مفهوم مسئولیت بین‌المللی 2. پیشینه مسئولیت بین‌المللی گفتار نخست: ماهیت حقوقی و ویژگی‌های مسئولیت بین‌المللی مقدمه 1. قواعد اولیه و قواعد ثانویه 2. «مسئولیت ناشی از نقض تعهد» و «مسئولیت ناشی از ورود خسارت» 3. مسئولیت در «حقوق داخلی» و «حقوق بین‌‌الملل» 4. وحدت «مسئولیت قراردادی و غیرقراردادی بین‌المللی» الف) گسترۀ مبانی و زمینه‌های رافع مسئولیت در «حقوق مسئولیت بین‌المللی» ب) دامنۀ معاذیر مشترک در «حقوق مسئولیت» و «حقوق معاهدات» گفتار دوم: انواع مسئولیت بین‌المللی مقدمه 1. مسئولیت «مدنی» و مسئولیت «کیفری» 2. مسئولیت عادی و مسئولیت مشدّد 3. مسئولیت «ذهنی» و مسئولیت «عینی» گفتار سوم: ارکان سازنده مسئولیت بین‌المللی مقدمه 1. «انتسابِ» رفتار به دولت (الف) رفتار منتسب به «ارگان رسماً دولتی» (ب) رفتار منتسب به «ارگان عملاً دولتی» (ج) رفتار منتسب به دولت «پس از وقوع» آن 2. «نقض تعهد» (الف) مفهوم «تعهد» (الف)-(1) حقوقی بودن تعهد (الف)-(2) لازم‌الاجرا بودن تعهد (ب) مفهوم «نقض» تعهد گفتار چهارم: شرایط و عوامل رافع صفت متخلّفانه از فعل دولت مقدمه 1. ماهیت حقوقی شرایط و عوامل رافع تخلف 2. مصادیق شرایط و عوامل رافع تخلف (الف) ـ رضایت (ب) ـ دفاع مشروع و اقدامات متقابل (ج) ـ فورس ماژور (قوّۀ قاهره) (د) ـ اضطرار و حالت ضرورت 3. وجوه اشتراک شرایط و عوامل رافع تخلف گفتار پنجم: آثار و نتایج مسئولیت بین‌المللی مقدمه 1. «زیان» و «خسارت» 2. اقدامات ترمیمی ناظر به آتیه (الف) ـ ادامه انجام تعهد اولیه (ب) ـ توقف فعل خلاف مستمر (ج) ـ اطمینان و تضمین عدم تکرار 3. اقدامات جبرانی ناظر به گذشته یا «جبران خسارت» (الف) ـ اصول و مبانی (ب) ـ اشکال جبران خسارت (ج) ـ «اعادۀ وضع به حال سابق» (د) ـ «پرداخت غرامت» (د)-(1)- مبانی پرداخت غرامت (د)-(2)- عناصر پرداخت غرامت (د)-(3)- منافع آتی تفویتشده (د)-(3)-(1) مبانی، اسناد و رویه بین‌المللی (د)-(3)-(2) رویه دیوان دعاوی ایران ـ ایالاتمتّحده (د)-(3)-(3) خسارت عدمالنفع در قوانین ایران (د)-(3)-(3)-(1) مفاد قوانین و رویه قضایی ایران (د)-(3)-(3)-(2) رویه داوری‌های بین‌المللی در مورد قوانین ایران (د)-(3)-(3)-(3) اصل احترام به تفاسیر مراجع داخلی در هنگام اعمال قانون داخلی (د)-(3)-(3)-(4) موازین جبران خسارت در معاهدات سرمایه‌گذاری ایران (د)-(4)- خسارت تأخیر تأدیه (د)-(4)-(1)- مبانی، اسناد و رویه بین‌المللی (د)-(4)-(2)- رویه دیوان دعاوی ایران ـ ایالاتمتّحده در خصوص پرداخت «بهره» («خسارت تأخیر تأدیه») (ه)- جلب رضایت (ه)- (1)- دامنه و کاربرد جلب رضایت (ه)-(2)- رأی قضایی اعلامی و جلب رضایت 4. رابطه سببیت بین فعل متخلّفانه و خسارت (الف) مفاهیم و مبانی (ب) معیارهای حقوقی سببیّت (ج) تعدد اسباب خسارت 5. تکلیف به کاهش خسارات توسط زیان‌دیده 6. نتایج نقض «جدّی» قواعد آمره گفتار ششم: حمایت دیپلماتیک مقدمه 1. معیارهای رفتار با بیگانگان 2. پیشینه حمایت دیپلماتیک 3. پروژۀ تدوین قواعد حمایت دیپلماتیک 4. عناصر فرایند حمایت دیپلماتیک (الف) پیوند تابعیّتی (الف)-(1)- اشخاص حقیقی (الف)-(2)- اشخاص حقوقی (الف)-(3) حقوق سهام‌داران (ب) طی کردن جبران‌های داخلی (ج) اعراض از حمایت دیپلماتیک گفتار هفتم: معاهدات سرمایه‌گذاری بین‌المللی و مسئولیت بین‌المللی مقدمه 1. شمای کلی معاهدات سرمایه‌گذاری 2. قابلیت انتساب فعل متخلّفانه در معاهدات سرمایه‌گذاری (الف) چهارچوب کلی قواعد انتساب فعل موجد مسئولیت بین‌المللی (ب) قواعد خاص انتساب فعل موجد مسئولیت بین‌المللی 3. معاذیر رافع تخلف در رویه داوری سرمایه‌گذاری با تأکید بر حالت ضرورت (الف)ـ داوری «سی ام اس» علیه آرژانتین (ب) ـ داوری «ال جی اند ئی» علیه آرژانتین (ج) ـ آراء داوری بعدی در مورد حالت ضرورت 4. موازین جبران و پرداخت غرامت در داوری‌های راجع به سرمایه‌گذاری خارجی 5. جانشینی نسبت به معاهدات دوجانبۀ سرمایه‌گذاری گفتار هشتم: جانشینی دولت در مسئولیت بین‌المللی مقدمه 1. نظریات راجع به جانشینی در مسئولیت بینالمللی (الف) قاعدۀ عدم جانشینی نسبت به مسئولیت بین‌المللی (ب) تغییرات در قاعدۀ عدم جانشینی نسبت به مسئولیت بین‌المللی 2. احکام و مسائل کلی جانشینی در مسئولیت بین‌المللی (الف) تعهدات «دولت جانشین» به عنوان «دولت مرتکب فعل متخلّفانه» (ب) حقوق «دولت جانشین» به عنوان «دولت زیان‌دیده» گفتار نهایی: نتیجه‌گیری پیوست‌ها فهرست لغات و اصطلاحات (فارسی به انگلیسی) فهرست لغات و اصطلاحات (انگلیسی به فارسی) کتاب‌شناسی جدول آراء و احکام داوری و قضایی

موضوع این کتاب چیست؟ این کتاب دربرگیرندۀ مباحث مرتبط با حقوق مسؤولیت بین‌المللی، از جمله در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری حقوق بین‌الملل است. نویسنده در این کتاب در تلاش است تا با توجه به سابقه بیش از سی سال تدریس این درس در دانشگاه‌های معتبر کشور، به بیانی روشن مباحث مربوط به این موضوع را توضیح دهد. علاوه بر آنکه او با بیانی شیوا و روشن مباحث پیچیده این مبحث را بیان می کند، در تلاش است تا به مباحث روز در این زمینه نیز بپردازد. در این کتاب ماهیت حقوقی و ویژگی‌های مسؤولیت بین‌المللی، انواع مسؤولیت بین‌المللی، ارکان سازنده مسؤولیت بین‌المللی، شرایط و عوامل رافع وصف متخلفانه از فعل دولت، آثار و نتایج مسؤولیت بین‌المللی، حمایت دیپلماتیک، معاهدات سرمایه‌گذاری و مسؤولیت بین‌المللی، و جانشینی دولت در مسؤولیت بین‌المللی بررسی و با استفاده از رویه‌های بین‌المللی شرح داده شده است. مخاطب این کتاب چه کسانی هستند؟ مخاطبان اصلی این کتاب دانش‌پژوهان و دانشجویان دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری حقوق بین‌الملل عمومی، حقوق عمومی و علوم سیاسی‌اند که در حال مطالعه حقوق مسؤولیت بین‌المللی و یا تحقیق در این زمینه هستند؛ به علاوه افرادی که در این زمینه فعالیت حقوقی دارند مانند وکلا و مشاورین حقوقی نیز می توانند از این کتاب بهره‌مند باشند. نظریاتی متفاوت و نگاهی جدید یکی از اهداف اصلی کتاب حاضر استفاده از آن به عنوان کتاب مرجع در درس حقوق مسؤولیت بین المللی در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری است و بدین جهت در نظر داشتن سرفصل‌های واحد درسی مزبور اجتناب‌ناپذیر بوده است. در عین حال، بررسی آخرین تحولات حقوق بین الملل سرمایه‌گذاری و پرداختن به برخی از مهم‌ترین دعاوی اقامه شده علیه ایران در دهه‌های اخیر از جنبه‌های بدیع کتاب حاضر است. قسمتی از کتاب بر اهل فن پوشیده نیست که در نیمۀ دوم دهه 90 میلادی دوران مدرن داوری‌های سرمایه‌گذاری آغاز گردید و شاهد اقامه موج جدیدی از دعاوی سرمایه‌گذاری هم در چهارچوب عهدنامه‌های چندجانبه و به ویژه موافقت‌نامه نفتا و هم به موجب عهدنامه‌های دوجانبه حمایت از سرمایه‌گذاری بودیم. یکی از مشخصه‌های دوران جدید، دور شدن تدریجی دیوان‌های سرمایه‌گذاری از پارادایم غالب سلب مالکیت و توجه خاص به نقض قاعده رفتار منصفانه با سرمایه‌گذاران بود. از طرفی، به دلیل مبنای معاهداتی دعاوی اقامه شده و تصریح در خصوص استاندارد غرامت، مجادلات مربوط به احراز استاندارد پرداخت غرامت به موجب حقوق بین‌الملل عرفی به محاق رفت. در عین حال، در پی این تغییر پارادایم در حوزه مسؤولیت از سلب مالکیت به نقض سایر تعهدات مندرج در معاهدات سرمایه‌گذاری، دیوان‌های داوری سرمایه‌گذاری با این معضل مواجه بودند که استاندارد پرداخت غرامت در معاهدات دو جانبه و چندجانبه حمایت از سرمایه‌گذاری به عنوان بخشی از مقرره ناظر به سلب مالکیت ذکر شده بود و از همین رو، موضوع تسری استاندارد مزبور مطرح بود.